Complete gids over de werking van het ecosysteem en filtering van je vijver

Je vijver is een mini ecosysteem waarin veel biologische processen plaatsvinden. Deze biologische processen zijn essentieel voor een gezonde vijver. Maar bij het verkeerd inrichten van je vijver of teveel haast met inrichten, kunnen de biologische processen dodelijk zijn voor de vissen in je vijver. Bij het goed inrichten van deze processen zullen je vissen gezond blijven en de planten in je vijver goed groeien.

Het is belangrijk deze biologische processen in je vijver te begrijpen en hoe je deze op gang kunt brengen en resultaat kunt meten. In dit artikel gaan we stap voor stap door dit proces heen en leggen we de nut en noodzaak van een filter uit voor je vijver.

1. De stikstofcyclus

Het belangrijkste biologische proces in je vijver is de stikstof-cyclus. Deze cyclus komt overal in de natuur voor, ook in je vijver. De stikstof-cyclus zorgt ervoor dat afval en schadelijke stoffen worden omgezet in voedingsstoffen voor je planten.

Dit afval kan ontstaan uit:

  • Overgebleven visvoer welke niet is opgegeten
  • Uitwerpselen van vissen
  • Uitwerpselen van vogels
    Rottend afval van plantenresten
  • Algen
  • Bladeren of takken welke in de vijver terecht komen
Schematische tekening stikstofcyclus in de vijver

Schematische tekening stikstof-cyclus in de vijver

Afval naar ammoniak

Dit afval wordt in de stikstofcyclus omgezet naar ammoniak. Ammoniak is een schadelijke stof voor je vissen én planten. Het is daarom belangrijk dat ammoniak zo snel mogelijk wordt omgezet in nitriet.

Ammoniak naar nitriet

Naar verloop van tijd ontstaan er bacteriën in je vijver die ammoniak omzetten naar nitriet. Ook nitriet is een schadelijke stof voor je vissen. Je wilt de nitriet-waarden dan ook zo laag mogelijk houden in je vijver. Daarom is het belangrijk dat ook nitriet weer wordt omgezet, in het minder schadelijke nitraat.

Nitriet naar nitraat

De laatste stap in de stikstof-cyclus is de omzetting van nitriet naar nitraat. Zodra er nitriet ontstaat in je vijver zullen er bacteriën ontstaan die dit omzetten in nitraat. Nitraat is (zolang de waarden niet te hoog zijn) niet schadelijk voor je vissen en zelfs een essentiële voedingsbron voor de planten in je vijver.

Stikstofkringloop op Wikipedia

2. Het opstarten van de stikstof-cyclus

Wanneer je een nieuwe vijver begint, moet de stikstof-cyclus in je vijver nog gestart worden. Een nieuwe vijver bevat nog niet voldoende van alle benodigde bacteriën om de balans in het ecosysteem te krijgen die je uiteindelijk wilt hebben.

Na het vullen van je vijver met water, zal de stikstof-cyclus vanzelf op gang komen. De eerste stap in de stikstof-cyclus is het omzetten van afval in ammoniak. Omdat in een nieuwe vijver vaak nagenoeg geen afval aanwezig is, zul je afvalstoffen moeten toevoegen aan je vijver. Je kunt dit doen door alvast te beginnen met voeren (zonder dat je al vissen in je vijver hebt). Door voer langzaam op te bouwen krijgen bacteriën in de stikstof-cyclus de voeding en dus de kans om te groeien.

Je kunt ook al enkele vissen toevoegen om de cyclus in je vijver op gang te brengen. Teveel vissen, afval of rottend materiaal in de vijver kan in de opstart fase zorgen voor een ammoniak of nitriet piek. Deze kunnen schadelijk zijn voor de al aanwezige vissen. Zorg er dus voor dat er in het begin niet teveel vissen of afval in de vijver aanwezig zijn.

Let er ook op dat wanneer je voor het eerst vissen gaat toevoegen, de waarden ammoniak en nitriet niet te hoog zijn.

Zodra ammoniak in het water aanwezig is, zal het nitrificatie proces starten. Het omzetten van ammoniak in nitriet (welke ook schadelijk is voor je vissen). Vervolgens zullen er ook bacteriën ontstaan die nitriet omzetten in nitraat.

De bacteriën die ammoniak in nitriet omzetten en de bacteriën die nitriet in nitraat omzetten groeien langzaam. Het kan daardoor 4-6 weken duren voordat dit proces volledig op peil is.

De uiteindelijk geproduceerde nitraat worden o.a. opgenomen door planten. Nitraat is niet schadelijk voor je vissen, zolang er geen extreme waarden nitraat in je vijver zijn.

Teveel nitraat betekent weer teveel voeding voor planten. Dit kan uiteindelijk resulteren in een algen ‘boom’, een explosie aan alg binnen enkele dagen. Hierdoor kan je water groen en troebel worden.

Om teveel algengroei te voorkomen kun je ervoor zorgen dat er minder afval/voer in het water komt of een UV-c apparaat aansluiten om algen te bestrijden.

De activiteit en de werking van het ecosysteem verschillen door het weer en klimaat door het jaar heen. Lees alles over de impact hiervan op je vijver in ons artikel over onderhoud en voorbereiding voor je vijver voor alle seizoenen.

3. Het belang van een filter voor de stikstof-cyclus

De bacteriën die nodig zijn voor de stikstofcyclus komen uiteindelijk in heel je vijver voor. De meeste bacteriën zullen zich hechten aan oppervlaktes. Denk aan stenen, planten en in een filter. In een vijver kan de hoeveelheid aan beschikbare oppervlakte voor bacteriën om te kweken beperkt zijn. Het toevoegen van een filter zorgt voor extra oppervlakte waar bacteriën zich kunnen kweken. Daarnaast zorgt een filter ervoor dat al het water in je vijver langs je filter gevoerd wordt. Zo worden de ammoniak en nitriet die aanwezig zijn langs de bacteriën in je filter geleid.

4. De werking van een filter

Vaak wordt gedacht dat een filter voor een vijver kleine stukken vuil eruit haalt. Hoewel een filter dit ook doet, is dit niet het doel van een filter. Het doel van een filter is de stikstofcyclus te ondersteunen en versterken. Dit doet een filter dankzij de verschillende soorten filtermedia en de doorstroom in het filter.

Verschillende soorten filtermedia

Het doel van een filter is om een kweekvijver te zijn voor de bacteriën in de stikstof-cyclus. Dit gebeurd in een filter door zoveel mogelijk oppervlakte te kweken waar de bacteriën zich aan kunnen hechten en op kunnen kweken. Hiervoor zijn veel verschillende soorten filtermedia geschikt. Vaak gebruik je in een filter ook meerdere soorten filtermedia, zodat de bacteriën zich op de verschillende typen kunnen kweken.

Een aantal bekende voorbeelden van deze filtermedia zijn filterspons, stenen, borstels en kunststof filterballen. De filtermedia moeten zoveel mogelijk oppervlakte hebben voor de bacteriën om te hechten. Tegelijkertijd moet het water uit de vijver nog wel langs het filtermateriaal kunnen stromen.

Doorstroom in een filter

Een vijverpomp zorgt ervoor dat al het vijverwater gedurende de hele dag, door het filter wordt gestuurd. Het kan zijn dat delen water 2x of vaker per dag door je filter stromen. Hoe vaak dit gebeurd is belangrijk voor het type vijver dat je hebt. Je kunt hiervoor de volgende hoeveelheden gebruiken.

  • Vijver met alleen water en geen planten of vissen - minimaal elke 2 uur
  • Vijver met planten en zonder vissen - minimaal elke 4 uur
  • Vijver met vissen en planten - minimaal elke 3 uur
  • Vijver met alleen vissen - minimaal elke 1,5 uur

Rekenvoorbeeld
Stel je hebt een vijver van 9.000 liter. In je vijver heb je vissen én planten zitten. Dit betekent dat het water in je vijver elke 3 uur door je filter moet stromen. Dit komt erop neer dat er per uur minimaal 3.000 liter water (9.000 gedeeld door 3) door je filter moet gaan.

Verder kun je zien dat planten een positief effect hebben op je filtersysteem. Planten zorgen ervoor dat het water in je vijver minder vaak langs je filter hoeft te gaan. Je filter heeft dus minder capaciteit nodig. Dit komt omdat planten zelf ook als een filter werken. Planten zuiveren het water ook doordat bacteriën zich hechten aan de planten en de planten nitraat opnemen als voedingsstoffen.

5. De keuze voor een filtersysteem

Er zijn verschillende type filters die je kunt gebruiken voor het filteren van het water in je vijver:

  • Zwaartekrachtfilter
    Hierin wordt water door zwaartekracht door een filter geleid. Je hebt een pomp nodig om het water in of juist uit het filter te krijgen. Vervolgens doet de zwaartekracht de rest. In een zwaartekrachtfilter zitten vaak meerdere kamers die elk een eigen soort filtermateriaal bevatten.
  • Drukfilter
    Geschikt voor kleine tot middelgrote vijvers. In een drukfilter blijft het water dat het filter binnenstroomt onder druk. Zo kun je het water ook weer makkelijk via een slang ergens naartoe sturen. Je bent zo flexibeler in het plaatsen van het filter rondom je vijver.
  • Alles-in-een filter
    Met een alles-in-een filter haal je met één apparaat alles in huis om het water in je vijver te filteren. Deze bevatten vaak een pomp, filtermateriaal én UV-c apparaat. Je plaatst de alles-in-een filter vaak onderwater en hoeft geen plek rondom je vijver op te offeren.
  • Natuurfilter
    Planten kunnen een filterende werking hebben op je vijver. Net als in een filtersysteem kunnen bacteriën zich rondom de planten hechten. Met een natuurfilter creëer je een apart bassin in je vijver waar je water langs laat stromen.

Meer weten of hulp nodig met het inrichten van je vijver? Neem contact op met de klantenservice van BluGarda.